طرحواره‌های شناختی الگوهای فکری و هیجانی‌ای هستند که از کودکی در ذهن ما شکل می‌گیرند و در تمام طول زندگی بر روابط و تصمیمات ما تأثیر می‌گذارند. یکی از این طرحواره‌های تأثیرگذار، طرحواره نقص و شرم است که احساس بی‌ارزشی و ناکافی بودن را در فرد تقویت می‌کند. در این مقاله، به بررسی مفهوم طرحواره نقص و شرم، تأثیر آن بر روابط و راه‌های مدیریت آن می‌پردازیم.
بیشتربخوانید: پیشگیری بهتر از درمان است : کلینیک روان شناسی فکرانه
مفهوم طرحواره نقص و شرم
طرحواره نقص و شرم به احساس عمیق ناکافی بودن، بی‌ارزشی و ترس از قضاوت شدن اشاره دارد. افرادی که این طرحواره را تجربه می‌کنند، اغلب خود را بی‌کفایت می‌بینند و تصور می‌کنند دیگران نیز آن‌ها را این‌گونه قضاوت خواهند کرد. این احساسات ممکن است به‌واسطه‌ی تجربیات دوران کودکی، مانند انتقادهای شدید، تحقیر یا مقایسه‌های منفی، شکل گرفته باشند.
تأثیر طرحواره نقص و شرم بر روابط
۱. وابستگی بیش از حد به تأیید دیگران
افرادی که این طرحواره را دارند، معمولاً برای احساس ارزشمندی به تأیید دیگران وابسته می‌شوند و سعی می‌کنند به هر قیمتی دیگران را راضی نگه دارند. این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها مرزهای سالمی در روابط خود نداشته باشند و در معرض سوءاستفاده قرار بگیرند.
۲. انتخاب افراد سلطه‌گر یا منتقد
احساس بی‌ارزشی باعث می‌شود که این افراد به سمت کسانی جذب شوند که آن‌ها را مورد انتقاد قرار داده یا رفتار سلطه‌جویانه دارند. آن‌ها ناخودآگاه خود را مستحق چنین رفتاری می‌دانند و در یک چرخه‌ی ناسالم گیر می‌افتند.
۳. ترس از صمیمیت و آسیب‌پذیری
طرحواره نقص و شرم باعث می‌شود که فرد از برقراری ارتباطات عمیق اجتناب کند، زیرا از فاش شدن نقص‌های خود و طرد شدن توسط دیگران هراس دارد. این ترس می‌تواند مانع از ایجاد یک رابطه صمیمانه و سالم شود.
۴. خودانتقادی بیش از حد و خرابکاری در روابط
افراد دارای این طرحواره معمولاً نسبت به خود بسیار سختگیر هستند و به طور مداوم خود را سرزنش می‌کنند. این خودانتقادی ممکن است منجر به رفتارهای خودویرانگرانه شود که در نهایت رابطه را تخریب می‌کند.
بیشتر بخوانید: فکرانه بهترین کلینیک روانشناسی در ایران
راه‌های مدیریت و درمان طرحواره نقص و شرم
۱. شناسایی و پذیرش احساسات
اولین قدم برای تغییر، شناسایی این باورهای منفی و پذیرش احساسات مرتبط با آن‌هاست. فرد باید بفهمد که این احساسات از تجربیات گذشته سرچشمه می‌گیرند و واقعیت کنونی را منعکس نمی‌کنند.
۲. کار با یک درمانگر متخصص
روان‌درمانی، به ویژه طرحواره‌درمانی و درمان شناختی-رفتاری (CBT)، می‌تواند به فرد کمک کند تا افکار منفی خود را تغییر داده و به شیوه‌های سالم‌تری با احساس شرم و نقص برخورد کند.
۳. تمرین خودشفقتی و عزت نفس
کار بر روی افزایش عزت نفس و تمرین خودشفقتی می‌تواند به فرد کمک کند تا به خود احترام بیشتری بگذارد و خود را شایسته‌ی عشق و احترام بداند.
۴. ایجاد روابط سالم و حمایتی
برقراری ارتباط با افرادی که فرد را همان‌گونه که هست می‌پذیرند و حمایت می‌کنند، می‌تواند به تدریج باورهای منفی در مورد خود را کاهش دهد و احساس امنیت بیشتری ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
طرحواره نقص و شرم می‌تواند تأثیرات مخربی بر روابط عاطفی داشته باشد و فرد را در چرخه‌ی روابط ناسالم گرفتار کند. با آگاهی از این طرحواره، کار بر روی تغییر باورهای محدودکننده و بهره‌گیری از روش‌های درمانی، افراد می‌توانند روابط سالم‌تر و پایدارتری تجربه کنند.
- ۴ بازديد
- ۰ ۰
- ۰ نظر